Εισαγωγή: Από τον Ηρακλή και τον Περσέα στον Αλέξανδρο

Στην ελληνική παράδοση, ο όρος γεννάρχης δεν σημαίνει απλώς «πρόγονος». Σημαίνει αρχέτυπο πρότυπο, εκείνον από τον οποίο προκύπτει μια γενεαλογική, αξιακή ή πολιτισμική σειρά ανθρώπων.
Ο Περσεύς είναι γεννάρχης βασιλικών οίκων.
Ο Ηρακλής είναι γεννάρχης ηρώων, βασιλέων, θεοποιημένων μορφών.
Οι γεννάρχες δεν είναι απλώς ιστορικά πρόσωπα· είναι θεμελιωτές τύπων ανθρώπου.

Με τον ίδιο τρόπο, αλλά σε οικουμενική κλίμακα, ο Αλέξανδρος γίνεται ο Γεννάρχης ενός νέου ανθρωπολογικού τύπου: του Οικουμενικού Ανθρώπου, του ανθρώπου που ανήκει όχι σε φυλή ή πόλη, αλλά στην ανθρωπότητα ολόκληρη.

Αν ο Ηρακλής άνοιγε δρόμους, αν ο Περσεύς νικούσε τέρατα, ο Αλέξανδρος νικά τα όρια του κόσμου.
Και θεμελιώνει έναν νέο «οίκο»: τον οίκο της πανανθρωπινότητας.

Δίαβασε επίσης: Ο Αλέξανδρος και η Γέννηση του Οικουμενικού Ανθρώπου

1. Τι είναι ένας αρχέτυπος γεννάρχης;

Στην ελληνική σκέψη, ο γεννάρχης:

δεν είναι μόνο βιολογική αρχή
δεν είναι μόνο μυθική μορφή
είναι αρχέτυπο που γεννά έναν τύπο ύπαρξης

Ο Περσεύς εγκαινιάζει τον ηρωικό τύπο που παλεύει με το Άγνωστο.
Ο Ηρακλής θεμελιώνει την ιδέα του ημίθεου που γεφυρώνει άνθρωπο και θείο.

Ο γεννάρχης είναι πρότυπο ανθρωπότητας.

Έτσι πρέπει να κατανοηθεί και ο Αλέξανδρος:
όχι ως «κατακτητής», αλλά ως θεμελιωτής ενός νέου τρόπου ανθρώπου.

2. Ο Αλέξανδρος ως συνέχεια και υπέρβαση των γενναρχών της ελληνικής μυθολογίας

Ο Αλέξανδρος δεν αντιγράφει τον Περσέα και τον Ηρακλή:
τους ολοκληρώνει και τους μεταμορφώνει.

2.1 Περσεύς – ο κατακτητής του Αδύνατου

Ο Περσεύς σκοτώνει τη Γοργόνα: το τέρας που παράλυε τον κόσμο.
Ο Αλέξανδρος νικά κάτι πιο δύσκολο: την ακινησία των πολιτισμών.

2.2 Ηρακλής – ο υπερβάτης των Άθλων

Ο Ηρακλής διαπερνά τον κόσμο με τους άθλους του.
Ο Αλέξανδρος διαπερνά τον κόσμο, όχι για άθλους, αλλά για σύνθεση.

2.3 Ο Αλέξανδρος – ο αρχέτυπος γεννάρχης νέου ανθρώπου

Ο Αλέξανδρος δεν θεμελιώνει οίκο βασιλέων.
Θεμελιώνει οίκο πολιτισμών.
Δεν γεννά δυναστεία αίματος.
Γεννά δυναστεία συμβίωσης.
Δεν αφήνει διαδόχους ως άτομα.
Αφήνει διαδόχους ως ανθρωπολογικό ρεύμα.

Είναι ο πρώτος που εισάγει τη λογική ότι:

Ο άνθρωπος είναι μεγαλύτερος από τη φυλή του.
Ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από την πατρίδα του.
Η παιδεία μπορεί να είναι κοινή για όλους.

3. Ο κόσμος πριν από τον Αλέξανδρο: Αδυναμία οικουμενικότητας

Πριν από τον Αλέξανδρο, υπήρχαν μεγάλοι πολιτισμοί, αλλά όχι οικουμένη.

3.1 Πολιτιστική απομόνωση

Οι λαοί ζούσαν δίπλα αλλά όχι μαζί.
Εμπορεύονταν, αλλά δεν ανέμιγαν παιδεία.
Η εξουσία σήμαινε κυριαρχία, όχι συνύπαρξη.

3.2 Οι Ανατολικές Αυτοκρατορίες: δύναμη χωρίς σύνθεση

Η Περσία ήταν πολυεθνική, αλλά όχι οικουμενική.
Οι λαοί ήταν υπήκοοι, όχι συμμέτοχοι.

3.3 Η Ελλάδα: υψηλή παιδεία, στενά σύνορα

Οι Έλληνες είχαν την πιο εξελιγμένη σκέψη, αλλά περιορισμένη γεωγραφική εμβέλεια.

Το κενό που κανείς δεν είχε καλύψει ήταν η ενότητα της ανθρωπότητας.

4. Η αποστολή του Αλεξάνδρου: η υπέρβαση των ορίων του κόσμου

Από την αρχή, ο Αλέξανδρος ζει με αίσθηση διπλής κληρονομιάς:

Ηρωικής (Ηρακλής, Περσεύς)
Φιλοσοφικής (Αριστοτέλης)

4.1 Το πνεύμα υπέρβασης

Το ταξίδι του δεν ήταν γεωγραφικό.
Ήταν ανθρωπολογικό.

Θέλησε να δει αν ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει χωρίς τα στεγανά που τον κρατούσαν φυλακισμένο επί χιλιετίες.

4.2 Ο Αλέξανδρος ως δημιουργός χώρου για τον Homo Universalis

Όπου έφτανε:

αναγνώριζε το τοπικό
πρόσθετε το ελληνικό
άνοιγε το παγκόσμιο

Η πολιτική του δεν ήταν «ελληνισμός εναντίον Ανατολής».
Ήταν Ελληνισμός + Ανατολή → Νέος Πολιτισμός.

5. Πώς γεννιέται ο Homo Universalis

5.1 Η ελληνιστική παιδεία ως κοινή βάση

Μετά τον Αλέξανδρο:

η ελληνική γλώσσα γίνεται διεθνής
η ελληνική παιδεία διαδίδεται παντού
οι σχολές και οι βιβλιοθήκες γίνονται διαπολιτισμικές

Η παιδεία δεν ήταν προνόμιο των Ελλήνων·
ήταν κοινό αγαθό.

Αυτό είναι το πρώτο θεμέλιο του Homo Universalis:
κοινή γλώσσα σκέψης.

5.2 Οι μεικτές κοινωνίες ως νέο «γονιδίωμα» της ανθρωπότητας

Οι γάμοι, οι πόλεις, οι κοινότητες, οι στρατοί του Αλεξάνδρου δημιούργησαν για πρώτη φορά:

ανθρώπους με πολλαπλές ρίζες
ανθρώπους που δεν ορίζονται μονοφυλετικά
ανθρώπους που μιλούν πολλές γλώσσες και έχουν πολλές παραδόσεις

Η ταυτότητα γίνεται συνολική, όχι αποκλειστική.

5.3 Η ελληνιστική οικουμένη ως ενιαίο πεδίο νοήματος

Από τον Νείλο μέχρι τον Ινδό, ο άνθρωπος του ελληνιστικού κόσμου:

σκέφτεται με λογική
επικοινωνεί με κοινή γλώσσα
ζει σε πόλεις με κοινή διοικητική μορφή
ταξιδεύει χωρίς πολιτισμικό σοκ
μελετά στην ίδια φιλοσοφική παράδοση

Αυτή η τεράστια ομοιογένεια δεν υπήρξε ποτέ πριν.

6. Ο Αλέξανδρος ως μυθοϊστορικός γεννάρχης: ανθρωπολογική ερμηνεία

Όπως ο Περσεύς ίδρυσε τα Μυκηναϊκά γένη,
όπως ο Ηρακλής ίδρυσε ηρωικές γενιές,
ο Αλέξανδρος ιδρύει:

ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ.

Αλλά τι σημαίνει αυτό ανθρωπολογικά;

6.1 Δεν γεννά βιολογικά – γεννά πολιτισμικά

Ο Αλέξανδρος είναι γεννάρχης επειδή:

γεννά νέο τρόπο ζωής
γεννά νέα ταυτότητα
γεννά νέο μοντέλο συμβίωσης
γεννά νέο κοσμοείδωλο

Ο Homo Universalis δεν είναι παιδί του αίματος·
είναι παιδί της παιδείας.

6.2 Είναι γεννάρχης γιατί ιδρύει έναν «οίκο» χωρίς τοίχους

Ο «οίκος» του Αλεξάνδρου δεν έχει σύνορα.

Περιλαμβάνει:

Έλληνες
Αιγυπτίους
Σύρους
Πέρσες
Ινδούς
Εβραίους
Ανατολίτες και Ευρωπαίους

Ο καθένας μπορεί να είναι μέλος, αρκεί:

να συμμετέχει στην παιδεία
να κατανοεί την κοινή γλώσσα
να συναινεί στην κοινή νοοτροπία

Η φυλή δεν έχει σημασία.
Η παιδεία έχει τα πάντα.

6.3 Είναι γεννάρχης γιατί δημιουργεί νέο ψυχικό τύπο

Ο Homo Universalis είναι άνθρωπος:

ανοιχτός
δεκτικός
συνθετικός
λογικός
δημιουργικός
παγκόσμιος

Δεν είναι ένας «Έλληνας» που επεκτείνεται.
Είναι ένας παγκόσμιος Έλληνας, ένας Έλληνας + πανανθρώπινος.

Αυτός ο ψυχικός τύπος είναι δημιούργημα του Αλεξάνδρου.

7. Ιστορικά παραδείγματα που δείχνουν τον Αλέξανδρο ως γεννάρχη

7.1 Η Αλεξάνδρεια: η πρωτεύουσα του Homo Universalis

Εκεί:

Έλληνες δίδαξαν Αιγυπτίους
Εβραίοι μετέφρασαν τη Βίβλο στα ελληνικά
Ανατολίτες μορφώθηκαν στην ελληνική φιλοσοφία
Έγιναν οι πρώτες συστηματικές επιστημονικές έρευνες

Είναι η πρώτη πραγματικά διεθνής πόλη της ιστορίας.

7.2 Οι ελληνιστικές μοναρχίες

Όπου βασίλεψαν οι διάδοχοί του:

οι ελίτ ήταν μικτές
ο πολιτισμός κοινός
η νοοτροπία ενιαία

Κανένας λαός δεν έμεινε έξω.

7.3 Η διάδοση της παιδείας

Η ελληνική παιδεία έγινε «σχολείο της οικουμένης».
Στην Αλεξάνδρεια, στην Πέργαμο, στην Αντιόχεια, στη Σελεύκεια, στην Βακτρία.

Και αργότερα:
μέσα από τη Ρώμη και τον Χριστιανισμό, η ελληνιστική παιδεία έγινε παγκόσμια βάση.

8. Η σύγχρονη αξία του Αλεξάνδρου ως γεννάρχη Homo Universalis

8.1 Σε έναν κόσμο πολυπολιτισμικό

Η ανθρωπότητα αναγκάζεται ξανά να γίνει οικουμενική.
Αλλά η πολυπολιτισμικότητα είναι δύσκολη.
Ο Αλέξανδρος δείχνει πως μπορεί να γίνει δημιουργικά.

8.2 Σε έναν κόσμο τεχνολογικό αλλά χωρίς νόημα

Ο Homo Universalis δεν είναι τεχνολογικό προϊόν.
Είναι ψυχικό μοντέλο:
ανοιχτό, δημιουργικό, συνθετικό.

8.3 Σε έναν κόσμο που διχάζεται από ταυτότητες

Ο Αλέξανδρος δείχνει ότι η ταυτότητα δεν χρειάζεται να είναι στενή.
Μπορεί να είναι σφαιρική.

Επίλογος: Ο οικουμενικός άνθρωπος έχει γεννάρχη

Ο Περσεύς θεμελίωσε δυναστείες.
Ο Ηρακλής θεμελίωσε άθλους.
Ο Αλέξανδρος θεμελίωσε ανθρωπότητα.

Δεν υπάρχει σήμερα έννοια οικουμενικότητας που να μην περνά από:

την ελληνιστική παιδεία
τη διεθνή γλώσσα
το κοσμοπολίτικο πρότυπο
τη συμφιλίωση πολιτισμών
τη συμπερίληψη ταυτοτήτων

Όλα αυτά ξεκίνησαν από έναν άνθρωπο:

Τον Μέγα Αλέξανδρο — τον Γεννάρχη του Homo Universalis.

Δεν γέννησε γιο.
Γέννησε κόσμο.

Και αυτός ο κόσμος συνεχίζει.